Geniusz i outsider
Od kilku lat Jerzy Kierul kontynuuje serię biografii o wielkich naukowcach: Galileuszu, Keplerze, Newtonie, Darwinie. Ostatni tom poświęcony został Einsteinowi, choć książek o jego życiu ukazało się w Polsce co najmniej kilka. Trudno było zatem spodziewać się nowości na temat twórcy teorii względności, który należy do najlepiej opisanych naukowców na świecie. Książka Kierula mierzy w ideał tego typu piśmiennictwa od innej strony: przedstawia dzieło Einsteina, wnika w szczegóły jego teorii grawitacji o legendarnej skali trudności, pokazuje, jak się rodziła, jak zyskiwała uznanie i jak ją postponowano . Efekt fotoelektryczny, za który przyznano Einsteinowi spóźnionego Nobla, autor nazywa najbardziej rewolucyjną z jego ...
Ludzie na Księżycu
„Opowiadania kołymskie” Warłama Szałamowa uznawane są za szczytowe osiągnięcie literatury łagrowej: nie ma drugiego tak wyczerpującego i przejmującego świadectwa życia w zonach, za drutami, w arktycznych temperaturach, o głodzie i w warunkach wycieńczającej pracy. Kołyma zaś to miejsce zsyłek porównywalne chyba tylko z Księżycem – warunki do życia są tu dla człowieka zabójcze. Kto się dostał do kołymskich kopalni złota czy ołowiu, ten powoli mógł żegnać się z tym światem. Szałamow należał do wyjątków: przetrwał w kołymskich łagrach 18 lat, wrócił „na kontynent” i dożył 75 lat, dzięki czemu zdążył dać świadectwo prawdzie. Niewiele takich świadectw zostało – takiej rangi, ...
Krótka historia myślenia
Leonard Mlodinov dał się poznać jako współautor kilku książek Stephena Hawkinga; inspirując się jego „Krótką historią czasu” postanowił napisać własną „Krótką historię rozumu”. Współpraca z Hawkingiem, ale także udział w przedsięwzięciach komercjalnych (np. przy serialu „Star Trek”) dały Mlodinovowi nieczęsto spotykaną wśród naukowców sprawność pióra. Opowieść, jak ludzkość rozwijała walory umysłu, jest potoczysta, erudycyjna, pełna ciekawych sądów autora… ale poziomu „Krótkiej historii czasu” nie osiąga. Być może dzieje się tak dlatego, że inna jest materia książki Mlodinova. Domysłów i interpretacji antropologii nie da się przedstawić równie przekonująco jak konkretów astrofizyki i kosmologii. O rozumie, umyśle i myśleniu nie da się dywagować ...
Budujemy nowy dom
Andriej Płatonow zajmuje w rosyjskiej literaturze XX wieku miejsce szczególne. Jak wielu innych buntował się przeciw komunizmowi i obśmiewał jego absurdy, ale czytając krótką powieść „Dół” odniosłem wrażenie, że czynił to z rzadko spotykaną intensywnością. Od reszty literackiego pospólstwa tamtych czasów odróżniał go też język, do tego stopnia zdziwaczały, że nie wiadomo, czy to swoistość stylu autora, czy też język ów wszedł w zakres oddziaływania spotworniałej rzeczywistości. Na przełomie lat 20. i 30. XX wieku Płatonow napisał „antyutopię”, jak chce Adam Pomorski, tłumacz dzieła. Zarazem utrzymuje, że zapis pod tekstem „grudzień 1929 – kwiecień 1930” to nie daty powstania utworu, lecz ...
Czy pan istnieje, Mr. Lem?
Zdaje mi się, że pisanie biografii przypomina rekonstrukcję kierowcy rajdowego Johnsa z opowiadania Lema „Czy pan istnieje, mister Johns?”. Części ciała utracone podczas wypadków na torze wymienia się na sztuczne narządy i organy, wskutek czego jest coraz mniej Johnsa w Johnsie, a coraz więcej firmy produkującej protezy. W biografii Lema pióra Orlińskiego zachodzi podobne zjawisko: wprawdzie Lema jest w niej sporo, ale zdecydowanie za dużo Orlińskiego. Wojciech Orliński bez przerwy pisze o sobie, wypiera sobą swego bohatera - a przecież czytelnik biografii autora „Solaris” chce przede wszystkim czytać o Lemie, nie zaś o Orlińskim. (We wzorcowej biografii Sutina o Philipie ...
Trisolaris, czyli inwazja z Centaura
Swego czasu zachodziliśmy w głowę w „Nowej Fantastyce”, jak przedstawić w gazecie chińską SF. Nikt nie znał żadnego dzieła ni autora z Chin. Skończyło się na tym, żeśmy pomysł prezentowania Chińczyków zarzucili, a zaproszenie na konwent chiński zignorowali, obawiając się przymusu basowania tamtejszemu reżimowi. Dziś by nie poszło tak łatwo. Oto w Chinach pojawiła się gwiazda pierwszej wielkości, która przebiła się nawet w Ameryce. Cixin Liu otrzymał Nagrodę Hugo za tłumaczoną na angielski powieść, co zdarzyło się doprawdy po raz pierwszy. Czytałem ją zatem ze zrozumiałą zawiścią, bo facet, który zakasował samego Lema (autorowi „Solaris” nigdy nie udało się dostać Hugo) ...
