Pierwsze moje zetknięcie z książką Marka Hłaski miało miejsce w latach 70., kiedy kolega z akademika przemycił z Paryża „Pięknych dwudziestoletnich”. Czytała ją elita wtajemniczonych, boć był to owoc zakazany, godzien pożywania w ukryciu. Pamiętam ten obuch bijący po łbie, ten kafar miażdżący wyniesione z liceum przekonanie, iż literatura, pisarz to są zjawiska wzniosłe, wysokie, podziwu godne; że przystoi im powaga i dostojeństwo, nie zaś czcze błaznowanie. Podobnego zdania musiała być Maria Hłasko, matka Marka, która po lekturze „Pięknych dwudziestoletnich” zasypała syna pretensjami, że lży ich świętą przeszłość w stalinizmie. Na matołectwo takiego czytania Hłasko oburzał się malowniczo; dziś, gdy nikt nic nie czyta, musiałby nieco spuścić z tonu.

Hłasko po śmierci stał się modny i nawet wypadało trochę pozować na Hłaskę, gdy kto imał się pisania. Ale koniunktura na takie udawanie niedługo potrwała. Dzieła Hłaski sypnęły się tu i tam, po czym przeszło się nad nimi do porządku dziennego, jak nad wszystkim. Pozostały biografie, ukazujące już to burzliwe życie Hłaski w Warszawie końca lat 50., już to kobiety Hłaski, których miała być nieprzebrana chmara, już neurotyczną osobowość tej ostatniej prawdziwej legendy literackiej Polski.

„Piękny dwudziestoletni” to wznowienie rozszerzonej biografii z roku 2001, napisanej przez Andrzeja Czyżewskiego, kuzyna Hłaski. Czyżewski znał Marka od tzw. zarania. Należąc do rodziny, gdzie więzi rodzinne były kultywowane, Czyżewski od dzieciństwa miał  z Hłaską kontakt, a odziedziwszy po Marii Hłasko archiwum postanowił je wykorzystać tak, jak na to zasługiwało: pokazując Hłaskę prawdziwego, zwyczajnego, który wstąpił na literacki Parnas i tam został złożony w ofierze niezidentyfikowanemu bogu.

Najciekawsze zatem w „Pięknym dwudziestoletnim” jest przekształcanie się zwyczajnego polskiego chłopaka w artystyczną wielkość, w motyla, co żyje krótko, ale zanim sczeźnie, ozdobi ten świat, dostarczy wzruszeń rzeszy koneserów i hołocie. Otrzymaliśmy więc portret neurotyka, hipochondryka, zgrywusa, który nieustannie występował dla otoczenia. Musiał czuć aprobatę, podziw spektatorów, bez tego nie funkcjonował, kibice dostarczali mu podniet, wielbicielki zaś – spełnień doczesnego typu. Obarczony nieprzeciętnym talentem autodestrukcji, nie umiał utrzymać sukcesu, trwonił wszystko od razu, szafował sobą – jakby w przeczuciu, że wszystko to marność i nie potrwa długo. Fortuna mu sprzyjała, lecz Hłasko konsekwentnie odrzucał jej względy, więc oprócz momentów prosperity trafiały mu się dołowania – im dalej w lata, tym częściej.

Praca Czyżewskiego jest stonowana, bez sensacji opisująca poszczególne etapy krótkiego życia Hłaski. Kto by chciał poczytać o jego podbojach czy wyczynach seksualnych, ten się zawiedzie. Autor starał się ukazać dramat autora „Cmentarzy”, nie powtarzać czy umacniać legendy. Dwie rzeczy uderzyły mnie w nowym wydaniu: zbyt zdawkowo omówiono znajomość z Agnieszką Osiecką, z którą Hłasko miał się nawet żenić. Czyżewski stawia też tezę, że reżim komunistyczny od początku wiedział, że nie da Hłasce szans powrotu do Polski; wysłanie go za granicę było pozbyciem się wichrzyciela na dobre. Ponadto dowiadujemy się, kto i w jakich okolicznościach donosił na Hłaskę bezpiece.

Wstrząsające wrażenie wywołuje relacja o losie literackich resztek po Hłasce, pozostawionych w Ameryce (pisarz  zmarł w Wiesbaden, gdzie przebywał gościnnie u producenta zamierzającego film według jego prozy). Wskutek naiwności matki, która powierzyła je wydrwigroszom, przepadły bodaj bezpowrotnie. Widać więc, że nie tylko dzieckiem fortuny bywał Hłasko; żył pełną piersią, spłonął szybko, a ostatnie kartki po nim rozwiał wiatr. Jak gdyby jakiś demon zawziął się na naszego wędrowca, gnębiąc go srodze i zsyłając nań dopusty, a kiedy go zniszczył, z zawziętości prześladował jeszcze ostatnie po nim ślady.